Lymfoedeem is een opstapeling van lymfevocht waardoor een zwelling kan ontstaan ter hoogte van de romp of de ledematen. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen primair en secundair lymfeoedeem. Primair lymfeoedeem is een aangeboren verstoring van het lymfestelsel. Secundair lymfeoedeem is een verworven verstoring van het lymfestelsel door bijvoorbeeld chirurgie (verwijderen van lymfeklieren), radiotherapie ter behandeling van kanker, …

Het lymfestelsel is opgebouwd uit lymfevaten en lymfeklieren. Het lymfestelsel produceert lymfevocht (lymfe). De afvalstoffen en het overtollige vocht in de weefsels worden in de lymfe opgenomen en via de lymfevaten naar de lymfeklieren vervoerd. In de lymfeklieren wordt de lymfe gezuiverd en worden ziekteverwekkers zoals bacteriën en virussen onschadelijk gemaakt.

Afwezigheid van lymfeklieren en lymfevaten ter hoogte van de oksel kan lymfoedeem veroorzaken ter hoogte van de arm, eventueel ook aan de hand of aan de romp. Lymfoedeem in de arm is in veel gevallen het gevolg van een behandeling voor borstkanker. Wanneer lymfeklieren of lymfevaten ter hoogte van het bekken afwezig zijn, kan er lymfoedeem ontstaan ter hoogte van de buik of het been. Lymfoedeem in het been komt regelmatig voor na een ingreep voor spataders.  

Iedere ingreep aan het lymfestelsel houdt een levenslang risico in op lymfoedeem. De normale drainage van het lymfevocht is immers veranderd: vocht en eiwitten worden onvoldoende afgevoerd en trekken vocht aan dat zich opstapelt in de weefsels. Dit geeft dan een vochtophoping (oedeem). De lymfevaten en lymfeklieren spelen ook een rol in het opruimen van infecties. Een deel van die functie gaat verloren bij een ingreep aan het lymfestelsel. Iedere wonde, insectenbeet of kleine oppervlakkige infectie van de arm of het been kan aanleiding geven tot ontsteking van de lymfevaten (lymfangitis). Deze aandoening geeft een rode vlekkerige verkleuring van de huid, hoge koorts, een algemeen ziektegevoel en lokale opstapeling van lymfevocht, waardoor lymfoedeem zich verder kan ontwikkelen. Raadpleeg onmiddellijk een arts wanneer je deze symptomen opmerkt.

Lymfoedeem moet steeds behandeld worden. Hoe vroeger de behandeling gestart wordt, hoe beter het resultaat. Behandeling kan ondermeer bestaan uit lymfedrainage, oefeningen, huidverzorging en het dragen van compressiemateriaal. Daarnaast kan lymfoedeem ook chirurgisch behandeld worden. Zonder behandeling is er gevaar voor ernstige infecties en wordt het onderhuids weefsel harder en minder elastisch (littekenweefsel).

Lees meer

Lees minder

Signalen van beginnend lymfoedeem:

• een zwaar, gespannen, vermoeid gevoel in de arm of het been;
• pijnscheuten of tintelingen;
• roodheid, stijfheid of gevoeligheid;
• het spannen van kleding of sieraden.

Bij lymfoedeem is de omtrek van de arm of het been op meerdere plaatsen twee centimeter of meer toegenomen.

Wanneer klachten niet overgaan na een rustperiode met de arm of het been in hoogstand, neem dan contact op met je arts die andere oorzaken kan uitsluiten. Bij zwelling, functieverlies of bewegingsbeperking van de arm, neem je best meteen contact op met je behandelende arts.

Lees meer

Lees minder

Preventieve maatregelen om lymfoedeem voorkomen:

• Vermijd infecties.
• Voorkom wondjes. Indien je je kwetst, ontsmet de wonde dan goed.
• Vermijd druk of overbelasting.
• Let op je gewicht.
• Beweeg voldoende.
• Vermijd langdurig zitten of staan.
• Draag geen spannende kledij.
• Vermijd extreme warmte/koude.

Lees 'onze beste tips' voor verdere adviezen.

Lees meer

Lees minder

Wanneer klachten niet overgaan na een rustperiode met de arm of het been in hoogstand, neem dan contact op met je arts die andere oorzaken kan uitsluiten.

Neem in volgende situaties meteen contact op met je behandelend arts:

• Bij zwelling, functieverlies of bewegingsbeperking van de arm.
• Wanneer de arm rood wordt, warm aanvoelt of pijnlijk wordt.
• Wanneer je koorts hebt en de arm moeilijk kunt bewegen.
• Bij een rode vlekkerige verkleuring van de huid, hoge koorts, een algemeen ziektegevoel en een lokale opstapeling van lymfevocht (zwelling) dien je best onmiddellijk de arts te raadplegen.

Lees meer

Lees minder

Infecties vermijden

• Vermijd wondjes zoals schaaf- en snijwonden, insectenbeten,… . Krab geen insectenbeten of puistjes open. Indien je je toch kwetst, ontsmet de wonde dan grondig en breng een pleister aan. Zorg ervoor dat je steeds ontsmettingsmiddel en pleisters bij de hand hebt.  
• Draag bij het tuinieren steeds handschoenen en een T-shirt met lange mouwen.
• Draag steeds handschoenen bij naaiwerk, huishoudelijke taken of andere klusjes waarbij je je kunt kwetsen of verbranden.
• Voorkom kloven door de huid soepel te houden met een vochtinbrengende crème.
• Gebruik geen scheermesje voor het ontharen van de oksel. Een ontharingsapparaat, ontharingscrème of hars kunnen wel.
• Verzorg je nagels. Neem een vijl om je nagels kort te houden. Vermijd het gebruik van een nagelknipper of nagelschaartje.
• Droog je arm steeds goed af en zorg ervoor dat de huidplooien ook goed droog zijn (tussen de vingers).
• Bescherm de huid voldoende bij het gebruik van bijtende producten en detergenten.
• Regelmatige bloednames, infusen en bloeddrukmetingen aan de betrokken arm zijn af te raden. Injecties toedienen of bloed nemen moet op een andere plaats gebeuren. Draag deze waarschuwing best mee in je portefeuille.
• Raadpleeg steeds een arts  bij tekenen van een infectie zoals roodheid, warmte of zwelling en bij kneuzingen, verstuikingen of huiduitslag aan de betrokken arm.

Overbelasting/druk vermijden

• Zorg voor een gezonde, evenwichtige voeding en vermijd overgewicht, aangezien dit een risico voor lymfoedeem is. Een diëtiste kan je hierbij helpen.
• Bewegen is belangrijk, maar vermijd aanhoudend zware bewegingen tegen weerstand. Wandelen, zwemmen, lichte aerobics, fietsen en yoga worden aanbevolen.
• Blijf je arm gebruiken maar overbelast hem niet. Vermijd herhaaldelijk heffen van zware lasten en veelvuldig uitvoeren van dezelfde beweging (bijvoorbeeld grote hoeveelheden strijk, ramen wassen, …).
• Neem regelmatig rustpauzes bij huishoudelijke taken zoals strijken, poetsen of stofzuigen.
• Draag geen strakke kledij. Kies voor een stevige bh met brede elastische schouderbanden. De bh-bandjes mogen niet snijden.
• Draag geen strakke sieraden (horloge, ring, armband) aan de betrokken arm.
• Leg zoveel mogelijk een kussen onder je arm en/of hand wanneer u zit of ligt.
• Wanneer je het vliegtuig neemt, kan het nodig zijn om een armsteunkous te dragen. Vraag meer informatie aan je arts. Beweeg je armen en handen regelmatig tijdens de vlucht. Drink voldoende water.

Vermijden van extreme warmte/koude

• Vermijd grote temperatuurverschillen en extreme warmte of koude.
• Gebruik handschoenen bij het vastnemen van warme of koude voorwerpen, zoals tijdens het koken of wanneer je iets uit de diepvries neemt.  
• Gebruik geen heet water bij het douchen of bij het afwassen. Let ook op met sterke waterstralen.
• Vermijd extreem warme plaatsen zoals een sauna.
• Ga niet te lang in de zon liggen.

Infecties vermijden

• Vermijd wondjes zoals schaaf- en snijwonden, insectenbeten,… . Krab geen insectenbeten open. Indien je je toch kwetst, ontsmet de wonde dan grondig en breng een pleister aan. Zorg ervoor dat je steeds ontsmettingsmiddel en pleisters bij de hand hebt.
• Loop niet op blote voeten en vermijd het dragen van open schoenen of slippers. Geef de voorkeur aan gemakkelijke dichte schoenen die de enkel goed omsluiten.
• Draag bij het tuinieren steeds een lange broek.
• Injecties of bloednames mogen niet gebeuren in de onderste ledematen.
• Droog je benen en voeten steeds goed af en zorg ervoor dat de huidplooien ook goed droog zijn (tussen de tenen).
• Gebruik nooit een scheermesje voor het ontharen van de benen. Een ontharingsapparaat, ontharingscrème of hars kunnen wel.
• Laat schimmelinfecties aan de voeten, ingegroeide teennagels en eeltvorming steeds goed behandelen.
• Gebruik een vochtinbrengende crème om de huid soepel te houden en kloven te voorkomen.
• Raadpleeg steeds een arts  bij tekenen van een infectie zoals roodheid, warmte of zwelling en bij kneuzingen, verstuikingen of huiduitslag.

Overbelasting/druk vermijden

• Vermijd alcohol en roken.
• Let op je gewicht. Oedeem breidt zich makkelijker uit in vetweefsel.
• Beweeg voldoende. Sport echter met mate. Inspanningen mogen niet leiden tot klachten van vermoeidheid of pijn. Enkele goede vormen van beweging zijn wandelen, fietsen en zwemmen.
• Draag geen spannende kledij.
• Vermijd langdurig staan of zitten.
• Wanneer je het vliegtuig neemt, kan het nodig zijn een steunkous te dragen. Raadpleeg je arts voor meer informatie. Probeer wat te bewegen tijdens de reis en drink extra water.

Vermijden van extreme warmte/koude

• Vermijd grote temperatuurverschillen en extreme warmte of koude.
• Gebruik geen heet water bij het douchen en let op met een sterke waterstraal.
• Vermijd extreem warme plaatsen zoals een sauna.
• Ga niet te lang in de zon liggen.

Eet gezond. Enkele algemene regels:

• Zorg voor regelmaat:
• Eet op regelmatige tijdstippen;
• Sla geen maaltijden over;
• Neem 3 hoofdmaaltijden en eventueel twee tot drie tussendoortjes.
• Eet gevarieerd.
• Beperk vette en suikerrijke voeding.
• Eet minstens 200g groenten en 2 tot 3 stukken fruit per dag.
• Eet voldoende vezels uit volkoren brood, volkoren pasta, bruine rijst, haver, ongesuikerde muesli, groenten, fruit,… . Vezels hebben een cholesterolverlangend effect.
• Wees matig met zout.
• Drink niet meer dan 2 glazen alcohol per dag.

Hieronder enkele concrete adviezen

Dranken

• Drink 1,5l tot 2l per dag. Bij voorkeur water.
• Vermijd frisdranken. Deze bevatten erg veel suiker. Teveel suiker leidt tot een verhoging van triglyceriden en zo ook tot een te hoge cholesterol.

Granen en zetmeelhoudende producten

• Eet bij voorkeur volle granen zoals in volkoren brood, volkoren pasta, bruine rijst, haver, ongesuikerde muesli, …
• Vermijd croissants, koffiekoeken, rozijnenbrood, sandwiches,…. Deze bevatten veel vetten en suikers en leveren nagenoeg geen voedingsstoffen.
• Gekookte aardappelen hebben de voorkeur.
• Bereid aardappelpuree enkel met melk, gebruik geen boter of eieren.
• Vermijd vette aardappelbereidingen zoals frieten, kroketten, gratin,…

Groenten en fruit

• Groenten en fruit zijn rijk aan vezels. Eet minstens 200g groenten en twee tot drie stukken fruit per dag.
• Diepvriesgroenten zijn even gezond als verse groenten. Vermijd echter diepvriesgroenten bereid in saus.
• Groenten uit blik zijn een gezond en snel alternatief bij tijdsgebrek. Ze bevatten echter erg veel zout. Gebruik met mate.
• Er bestaan veel verschillende soorten groenten en fruit. Variëren is de boodschap!
• Vermijd fruit op siroop. Blikfruit in eigen sap kan wel.

Vlees, vis en eieren
Kies voor mager vlees, zoals

• gevogelte (zonder vel): kip, kalkoen, struisvogel, wilde eend,....
• kalf, rund.
• puur rundsgehakt.
• paard.
• wild (konijn, haas, hert, ree, everzwijn).
• mager varkensvlees (haasje, mignonette, gebraad),
• mager lamsvlees (bout, filet).
• Magere vleeswaren zoals kippenwit, kalkoenham, ontvette ham, rosbief, filet d’anvers, paardenrookvlees, filet de sax, gebraad.

Vermijd vet vlees zoals:

• vet varkensvlees (spieringkotelet, spek, ribbetjes).
• gehakt (gemengd, varken, gevogelte).
• lamsschouder.
• schapenvlees.
• orgaanvlees (lever, zwezerik, tong).
• kant- en klare vleesgerechten.
• gepaneerde vleessoorten.
• vette vleeswaren (salami, boterhamworst, paté, bereide salades).

Vis is rijk aan onverzadigde vetten. Vette vis is rijk aan omega 3 vetzuren, die een gunstig effect hebben op de cholesterol.

• Eet twee tot drie maal per week vis, waarvan minstens één keer vette vis.
• Mager: kabeljauw, schelvis, wijting tong, zeebaars, pladijs, zeewolf,… .
• Vette vis: haring, zalm, sardienen, ansjovis,... .
• Vermijd gefrituurde of gepaneerde vis.
• Schaal- en schelpdieren (garnalen, krab, mosselen,…) bevatten veel cholesterol. Beperk tot één maal per veertien dagen.

Eet niet meer dan twee eidooiers per week. Dit geldt voor alle bereidingen met eieren, dus ook pannenkoeken, gebak, mayonaise,… Je kunt een omelet ook bereiden met één eidooier en twee of drie eiwitten.

Zuivelproducten

• Kies voor magere of halfvolle melk.
• Vermijd producten met volle melk, verse room, vette kaas of yoghurt.
• Kies voor magere of halfvolle yoghurt of platte kaas.
• Vermijd vette kaassoorten (48+). Magere kaassoorten hebben een vetgehalte van maximaal 30+.
• Vermijd kant- en klare desserten op basis van melk (pudding, ijs, mousses,…).

Vetten
Belangrijker dan de totale vetinname is de kwaliteit van vetten.

• Beperk de inname van verzadigd vet en kies voor voedingsmiddelen die rijk zijn aan onverzadigde vetten (plantaardige olie, vette vis, noten, zaden).
• Verkies een plantaardige olie boven boter of margarine. .
• Er zijn speciale margarines met plantensterolen op de markt. Deze hebben mogelijk een gunstig effect bij personen met een hoge cholesterol omdat ze de opname  van cholesterol ter hoogte van de darm verlagen. Indien je al cholesterolverlagende medicatie gebruikt, bespreek dan het gebruik van dergelijk margarines eerst met je arts.
• Kies zoveel mogelijk voor gezonde bereidingswijzen zoals stomen, koken, grillen, braden,… .
• Vermijd transvetten (koekjes, fastfood, chips, gebak,…).
• Beperk zoveel mogelijk het gebruik van sauzen.

Tussendoortjes

• Eet maximaal twee tot drie tussendoortjes per dag.
• Kies voor caloriearme tussendoortjes zoals vers fruit, mager zuivelproducten, een droge koek, crackers, rijstwafel,… .
• Gebruik zoetstof in plaats van suiker (bijvoorbeeld aspartaam, stevia, tagatesse,… ).

Alcohol:
Drink maximaal twee glazen alcohol per dag.

Lees minder

Lees meer

Lees minder

Lees meer