Zoek zowel in de rustige als actieve fase van RA een evenwicht tussen rust en activiteit. Waar dit evenwicht juist ligt, moet je zelf bepalen. Na een tijdje kun je steeds beter inschatten of een inspanning te veel is of niet.

Enkele tips:

• Doe niet alles zelf. Door sommige taken aan een ander over te laten, kun je andere dingen wel blijven doen. Laat bijvoorbeeld iemand anders afwassen, zodat je meer energie hebt om te koken.
• Neem regelmatig pauzes. Zo voorkom je oververmoeidheid. Hoeveel pauze je nodig hebt, kun je best zelf aanvoelen.
• Wissel houdingen en bewegingen af.
• Sta op voor een drankje te halen tijdens een film.
• Zorg voor afwisseling in huishoudelijke taken. Was bijvoorbeeld eerst de glazen, droog ze af en berg ze op. Doe daarna hetzelfde voor de borden, vervolgens voor het bestek enzovoort.
• Wissel zware en lichte taken af.
• Maak een goede planning. Probeer bezigheden zoveel mogelijk over de week te verdelen. Plan ook je rustpauzes bewust in.

Pijn is een waarschuwing, een teken dat je moet oppassen. Het kan handig zijn een pijndagboek bij te houden om je lichaam en de pijn beter te leren kennen. Hierin kun je ondermeer noteren:

• waar je pijn heeft.
• hoe erg de pijn is.
• welke pijnstillers je gebruikt hebt en of ze hebben geholpen.
• in welke omstandigheden, bij welke activiteit je pijn had.

Enkele tips om pijn te verminderen of als minder te ervaren:

• Leer bewust ontspannen. Pijn is een schrikreactie. De spieren in het lichaam spannen zich op, waardoor pijn verergert.
• Let op met pijnstillers. Deze verdoezelen het ‘pijnsignaal’ waardoor je je makkelijker kan overbelasten.
• Door andere dingen te doen, kan de pijn naar de achtergrond verdwijnen. Verdiep je in een goed boek of voer een interessant gesprek. Je voelt de pijn nog wel, maar hebt er minder last van.
• Probeer enkele oefeningen uit om de pijn ‘weg te denken’.
• Denk aan leuke dingen.
• Probeer pijn voor te stellen als een voorwerp of symbool dat je vervolgens uit je gedachten bant.
• Praat niet steeds over de pijn.

Door je gewrichten te beschermen kun je achteruitgang zoveel mogelijk beperken.

• Probeer je gewrichten niet te ver te buigen of te strekken:
• Ga niet op je tenen staan om iets van een hoge plank te nemen. Gebruik een keukentrapje.
• Vermijd wring- en draaibewegingen met je handen zoals bij het schillen van groenten of fruit met een mesje.
• Vermijd plotse bewegingen zoals snel opstaan uit een stoel of snel de trap oplopen. Er komt dan teveel kracht ineens op het gewricht.
• Verdeel de belasting over meerdere gewrichten:
• Pak voorwerpen met twee handen vast.
• Verdeel het gewicht van een dienblad over je polsen en onderarmen.
• Draag een bord op je vlakke hand, in plaats van tussen duim en wijsvinger.
• Ontzie de kleine gewrichten (handen, voeten).
• Draag een tas aan je arm of over je schouder in plaats van aan je hand.
• Duw een deur open met je schouder in plaats van met je handen.
• Leun op je polsen wanneer je opstaat uit een stoel, niet op je vingers.
• Maak gebruik van hulpmiddelen zoals een keukentrapje, een elektrische blikkenopener,… .

Bij RA is het nodig dat je blijft bewegen. Onderzoek toont aan dat bewegen, zowel in de rustige als actieve fase geen schade aan de gewrichten toebrengt, maar juist leidt tot gezondheidsvoordelen. Spieren en gewrichten worden sterker en soepeler en de botten verstevigen. Op deze manier kunnen allerlei dagelijkse handelingen beter uitgevoerd worden.

Volgende regels kun je altijd toepassen, zowel in de actieve als de rustige fase van RA:

• Als de pijn tijdens de activiteit duidelijk verergert, pas dan de activiteit aan. Als de pijn daarna niet overgaat, stop dan eventueel met de activiteit.
• Als pijn langer dan twee uur na het doen van een activiteit blijft aanhouden, ben je te ver gegaan. Doe het volgende keer rustiger aan.

Geschikte sporten bij RA zijn activiteiten waarbij je gelijkmatig beweegt, terwijl je gewrichten geen grote schokken te verduren krijgen. Denk aan fietsen, wandelen en zwemmen. Enkele tips:

• Fietsen:
• Bescherm je gewrichten bij fietsen door in een lichte versnelling te fietsen en rechtop te zitten.
• Een terugtraprem is beter dan een handrem.
• Een elektrische handrem of trapondersteuning kunnen het fietsen comfortabeler maken.
• Wandelen
• Draag stevige schoenen.
• Ga wandelen op een stevige ondergrond.
• Zwemmen
• In water belast je je gewrichten weinig, ze worden ondersteund door het water.
• Zwemmen in verwarmd water kan aangenaam zijn bij pijnlijke gewrichten.
• Bij mensen met nekklachten is zwemmen niet zo geschikt. Overleg eventueel met je arts of reumatoloog.

Uiteraard kun je ook andere sporten uitoefenen. Kies voor een sport die je aankunt en waar je plezier aan beleeft. Beweeg steeds binnen je eigen grenzen. Vraag eventueel meer advies aan je reumatoloog.

Bewegen tijdens de actieve fase

• Probeer tijdens deze fase je gewrichten soepel te houden met oefeningen. Je kunt eventueel ook wat oefeningen doen om je spieren te versterken. Laat je eventueel begeleiden door een kinesist.
• Voer oefeningen wat minder lang achter elkaar uit en in een rustiger tempo.
• Het kan aangenaam zijn om de gewrichten te koelen met een koudepakking. Koelen voor het oefenen kan de pijn verminderen.

Bewegen tijdens de rustige fase

• Probeer tijdens deze fase oefeningen te doen die de gewrichten soepel houden, de spieren sterker maken en de conditie verbeteren. Deze oefeningen kun je in principe zelfstandig uitvoeren. Vraag eventueel advies aan een kinesist.
• Bouw oefeningen geleidelijk aan op en voer oefeningen geleidelijk aan iets langer en vaker uit.
• Blijf alert voor pijn en voorkom overbelasting.
• Bij pijnlijke spieren kan warmte aangenaam zijn. Ochtendstijfheid kan bijvoorbeeld sneller verdwijnen door oefeningen te doen na een warme douche of een warm bad. Ook oefenen in een verwarmd zwembad kan aangenaam zijn.

Wassen, douchen, baden

• Doe de badkamerdeur niet op slot. Mocht er iets gebeuren, dan zijn anderen direct bij je. Hang eventueel een bordje ‘bezet’ op de deur.
• Als je een persoonlijk alarm hebt, neem dit dan mee als je je gaat wassen.
• Leg een antislipmat in de douche en/of bad om uitglijden te voorkomen.
• Zorg voor voldoende handgrepen en steunpunten in de badkamer.
• Voorzie een thermostaatkraan zodat je de temperatuur van het water niet steeds moet regelen.
• Leg zoveel mogelijk benodigdheden binnen handbereik.
• Een verlengde badborstel kan handig zijn.

Aan- en uitkleden

• Zittend aankleden is vaak minder vermoeiend.
• Leg je kleren van tevoren klaar.
• Vervang kleine knoopjes door grote of vervang ze door klittenband.
• Vermijd kleding met een sluiting aan de achterzijde.
• Voorzie een ring of lus aan ritsen zodat je meer grip hebt. Je kunt de rits ook vervangen door klittenband.
• Naai eventueel twee lussen aan de binnenkant van de tailleband van een broek of een rok. Zo kun je kledingstukken makkelijker aantrekken.
• Gebruik een verlengde schoenlepel om je schoenen aan te trekken.
• Kies voor ruimvallende kledij in een rekbare stof.
• Kleed je warm genoeg aan. Kou kan er voor zorgen dat je meer last hebt van klachten.
• Zorg voor goed ventilerende kledij, gemaakt van natuurlijke stoffen zoals wol, katoen en linnen.

Voetverzorging

• Draag geen knellende kousen en sokken. Deze belemmeren de bloedsomloop.
• Draag bij zweetvoeten kousen en sokken van katoen of wol. Deze nemen vocht op.
• Spoel na het wassen je voeten steeds goed af. Droog ze vervolgens goed af, vooral tussen de tenen en bij de nagelriemen.
• Zorg voor een constante temperatuur bij een voetbad (ongeveer 37°C). Neem geen wisselbaden met warm en koud water, deze kunnen ontstekingen verergeren. Blijf niet langer dan vijf minuten in het water. Bij langer baden wordt de huid van de voeten week en kwetsbaar voor wondjes.
• Controleer je voeten dagelijks op wondjes. Gebruik een handspiegeltjes om je voetzool te controleren. Bedek eventuele wondjes met een steriel gaasje. Gebruik geen zalfjes. Wondjes die langer dan vijf dagen open zijn, laat je best controleren door een arts.
• Knip nagels recht af en niet te kort.
• Laat je voeten eventueel verzorgen door een pedicure.

Schoenen

• Een schoen met veters sluit het beste om de voeten heen en geeft het meeste steun. Wanneer veters moeilijk zijn, kies dan voor een schoen die hoog op de wreef sluit met klittenband of een gesp.
• Let erop dat de neus van de schoen voldoende breed en hoog is.
• Kies voor schoenen met een stevige hiel zodat de enkels voldoende steun krijgen. De hak is bij voorkeur niet hoger dan twee tot drie centimeter.
• Zorg ervoor dat de schoenzool goed op de voetzool aansluit. Gebruik eventueel een (op maat gemaakt) inlegzooltje.
• Koop schoenen op het einde van de dag, omdat de voeten dan vaak wat gezwollen zijn. Let erop dat de schoenen in de winkel al goed zitten.
• Wanneer je geen goed passende schoenen vindt, kan een orthopedisch schoenmaker speciale schoenen op maat maken. Vraag meer advies aan je behandelend arts.

Keuken

• Zorg voor een praktische indeling van de keuken.
• Zet alle spullen zo neer dat ze goed met twee handen te pakken zijn.
• Zorg ervoor dat alle werkvlakken op dezelfde hoogte zijn en goed aansluiten. Zo kun je voorwerpen schuiven en voorkom je onnodig tillen.
• Een hendelkraan is makkelijker te hanteren dan een gewone draaikraan.
• Zet spullen op een makkelijk te bereiken plaats, zodat je niet onnodig hoeft te rekken en strekken. Zet zware en veelgebruikte spullen zoveel mogelijk op een hoogte waar je makkelijk bij kunt. Laat uittrekbare draadmanden of laden monteren in de onderkastjes.

Koken

• Pak voor je gaat koken alle spullen die je nodig heeft.
• Polllepels, messen en dergelijke zijn makkelijker te hanteren als je er verdikkingsmateriaal omheen doet.
• In de winkel is er een groot aanbood aan reeds gewassen/geschilde/gesneden voeding.
• Kies voor verpakkingen die makkelijk te openen zijn.
• Groenten kunnen ook gekookt worden in een frituurmandje. Je tilt dit makkelijker uit de pot en hoeft de groenten dus niet af te gieten.
• Voorzie een voorraad aan kant- en klare maaltijden voor een periode dat je meer klachten hebt.
• Gebruik een antislipmatje om een pan of snijplank niet weg te laten glijden.

Wassen en schoonmaken

• Plaats de wasmachine op een verhoging van ongeveer dertig centimeter, zodat je minder moet bukken. Je kunt de was ook zittend uithalen.
• Laat de was als zoveel mogelijk van tevoren sorteren.
• Doe de strijk al zitten. Let er wel op dat de strijkplank niet te hoog staat.
• Vermijd wringen. Wring een dweil eventueel uit door hem om de kraan te wikkelen, zo heb je minder kracht nodig.
• Gebruik een borstel en blik met een lange steel.
• Gebruik eventueel een karretje om schoonmaakspullen zoals een gevulde emmer te verplaatsen.

Veel mensen met LE reageren op zonlicht, al is dat niet voor alle patiënten zo. Na blootstelling aan de zon kunnen volgende klachten optreden:

• huidklachten;
• pijnlijke gewrichten;
• vermoeidheid;
• misselijkheid;
• migraine.

Bescherm jezelf tegen de zon:

• Ga bij zomerweer niet naar buiten tussen 11u en 15u.
• Bescherm je huid met kleding.
• Kledij die wijd valt biedt betere bescherming dan kledij die nauw zit.
• Donkere kledij biet betere bescherming dan lichte kledij.
• Natte kledij laat zonlicht makkelijker door. Verwissel meteen na het zwemmen van kledij.
• Bescherm je gezicht en hoofdhuid met een hoed of pet.
• Bescherm je huid met een zonnemelk.
• Kies een hoge beschermingsfactor.
• Kies voor een product dat zowel tegen UV-A als UV-B licht beschermt. Vraag meer advies aan je apotheker.
• Kies een product dat geschikt is voor een gevoelige huid (minder geur- en kleurstoffen).
• Zonnemelk mag maximum één jaar bewaard worden. Daarna verliezen de producten hun werking.
• Smeer jezelf minstens een half uur voor je naar buiten gaat in.
• Bescherming kan snel verdwijnen door wrijving, zweten of contact met zand. Smeer de huid regelmatig opnieuw in.
• Gebruik watervaste zonnemelk, deze spoelen niet af in water. Na het afdrogen moet je je wel opnieuw insmeren omdat het product verdwijnt door wrijving.
• Draag een zonnebril om je ogen te beschermen.
• Gebruik een lippenbalsem voor je lippen.

Door een gezond te leven:

• ben je in optimale conditie zodat je beter met klachten kan omgaan.
• bouw je een goede weerstand op en ben je minder gevoelig voor infecties. Infecties kunnen klachten uitlokken.
• is de kans op hart- en vaatziekten kleiner.

De belangrijkste maatregelen die je kunt nemen zijn:

• Gezond eten
• Eet minstens 200g groenten en 2 tot 3 stukken fruit per dag.
• Eet voldoende vezels uit volkoren brood, volkoren pasta, bruine rijst, haver, ongesuikerde muesli, groenten, fruit,….
• Beperk de inname van verzadigde vetten zoals in vet vlees, vette vleeswaren, volle zuivelproducten, koekjes, chocolade, zoute snacks, harde margarine, gefrituurde etenswaren,… .
• Vermijd producten met veel cholesterol zoals eidooiers (maximum 2 per week), orgaanvlees (lever, nieren) en schaal –en schelpdieren (garnalen, mosselen,..).
• Zet 2x per week vis op het menu en kies daarbij 1x voor vette vis  (zalm, makreel, haring, sardienen,…).
• Wees matig met zout.
• Drink niet meer dan 2 glazen alcohol per dag.
• Probeer gewicht te verliezen als je te zwaar bent.
• Zorg voor voldoende lichaamsbeweging. Probeer minstens dertig minuten per dag te bewegen.
• Stop met roken.

Beweging is een belangrijk onderdeel van een gezonde leefstijl. Extra voordelen van beweging bij LE:

• Sterk en soepel houden van de spieren voor een betere bescherming van de gewrichten.
• Gunstige invloed op de bloedsomloop.
• Conditie op peil houden. Hoe beter de conditie, hoe minder snel vermoeidheid optreedt.
• Lichaamsgewicht op peil houden (minder belasting gewrichten).

Door pijn, stijfheid en vermoeidheid kan bewegen lastig zijn. Toch is het belangrijk dat je blijft bewegen, ook wanneer ontstekingen opspelen (actieve fase). In deze perioden kun je op een minder belastende manier bewegen dan in de rustige fase. Overleg met je arts wat wel en niet kan.

• Als de pijn tijdens beweging duidelijk verergert, doe het dan rustiger aan of stop wanneer de pijn te erg is.
• Wanneer pijn langer dan twee uur blijft aanhouden na het doen van een activiteit, ben je te ver gegaan. Doe het de volgende keer rustiger aan.
• In de actieve fase kan het aangenaam zijn de gewrichten te koelen met een koudepakking. Koelen voor het oefenen vermindert te pijn.
• In een rustige fase kan warmte helpen om pijnlijke spieren te ontspannen. Je kunt eventueel oefeningen na het nemen van een warm bad/douche of in een verwarmd zwembad.
• Fietsen, wandelen en zwemmen zijn ideale activiteiten voor mensen die regelmatige gewrichtsontstekingen hebben. Je beweegt dan gelijkmatig, terwijl je gewrichten geen grote schokken te verduren krijgen.

• Bij sommige vormen van jeugdreuma kan een oogontsteking ontstaan. Je kind zal hier echter niets van merken en je zal niets aan het oog zien. Een snelle behandeling is belangrijk. Ga zeker regelmatig op controle bij de oogarts.
• Jeugdreuma vergroot de kans op osteoporose, of botontkalking. Dit kan het gevolg zijn van de reuma zelf maar ook van het gebruik van geneesmiddelen. Veel beweging en voldoende calciuminname helpen osteoporose voorkomen. Calcium is vooral terug te vinden in melk- en melkproducten of calciumverrijkte plantaardige melk (soja, amandelmelk, rijstmelk,…).
• Een warm bad of een warme douche kan de pijn verlichten en is goed tegen stijfheid. Warmte kan een ontsteking echter ook verergeren. Laat je kind geen heet bad nemen bij een actieve ontsteking.
• Het is belangrijk dat je kind op gewicht blijft om zo extra druk om de gewrichten te vermijden. 

Op school

• Stel de school en de klasgenootjes op de hoogte over de aandoening van jekind. Andere kinderen begrijpen dan dat je kind zich niet aanstelt en zullen sneller een handje toesteken wanneer iets niet lukt.
• Laat je kind eventueel een spreekbeurt geven over jeugdreuma. De kans op pesten wordt dan kleiner.
• Bij pijnlijke gewrichten kan schrijven moeilijk zijn. Voorzie aangepast schrijfmateriaal of overleg met de juf of meester of een laptop een oplossing kan zijn.
• Bespreek met de turnleerkracht of de oefeningen tijdens de turnles aangepast kunnen worden.
• Laat je kind niet te lang in dezelfde houding zitten. Op school is dit uiteraard moeilijk. Spreek met de juf of meester af dat je kind regelmatig kan rechtstaan en even kan rondlopen.
• Kinderen die lange tijd niet naar school kunnen gaan kunnen de lessen toch mee volgen via bednet. Voor meer informatie kun je terecht op www.bednet.be.

Gezin

• De aandoening van je kind vraagt veel aandacht en heeft invloed op het hele gezin.
• Door de reuma heeft je kind vaak pijn en kan het niet alles doen wat het wil. Praat over de aandoening. Geef je kind ruimte om gevoelens van onmacht, verdriet, boosheid,… te uiten.
• Ook broertjes en zusjes hebben recht op de nodige aandacht. Plan eens een leuke activiteit met hen alleen of zoek regelmatig een rustig moment waarop je met hen kan praten.  
• Blijf ook als partners tijd vrij maken voor elkaar.

Sport en vrije tijd

• Bij reuma zijn niet alle sporten even evident. Contactsporten zoals voetbal zijn meestal geen goed idee maar zwemmen of fietsen  kunnen waarschijnlijk wel. Bespreek eventueel met de arts welke sporten mogelijk zijn.
• Ga samen met uw kind na wat je wel of niet kan. Wissel rustige en actieve activiteiten met elkaar af. Zo voorkom je dat je kind zich overbelast.
• Een kinesist kan oefeningen opstellen, aangepast aan de grenzen van uw kind. Zorg ervoor dat je kind deze oefeningen dagelijks doet.
• Om andere kinderen te laten ervaren wat een beperking betekent kan het helpen om eens spelletjes te doen in een rolstoel of met krukken.
• Zorg ervoor dat je kind altijd een lijstje bij heeft met de medicatie die hij/zij gebruikt. Dit kan van pas komen als ze hulp nodig hebben.

• Stel de school en klasgenoten op de hoogte van de aandoening. Als ze weten wat je kind doormaakt, zullen ze makkelijker begrip tonen.
• Bespreek met de school of er eventuele aanpassingen mogelijk zijn.
• Lift of klaslokaal op gelijkvloers.
• Aangepaste oefeningen tijdens de les LO.
• Aangepaste lessenrooster.
• Bij het centrum voor leerlingenbegeleiding (CLB) kun je terecht met je vragen. Zij stellen ook heel wat hulpmiddelen ter beschikking.
• Kinderen die lange tijd niet naar school kunnen gaan kunnen de lessen toch mee volgen via bednet. Voor meer informatie kun je terecht op www.bednet.be.
• Bewegen is belangrijk, ook bij reuma. Niet alle sporten zijn even evident. Contactsporten zoals voetbal zijn meestal geen goed idee maar zwemmen of fietsen  kunnen waarschijnlijk wel. Bespreek eventueel met de arts welke sporten mogelijk zijn.
• Een kinesist kan oefeningen opstellen, aangepast aan de grenzen van je kind. Zorg ervoor dat je kind deze oefeningen dagelijks doet.
• Leg je kind uit dat alcohol en medicatie geen goede combinatie zijn. Alcohol kan er soms voor zorgen dat de medicatie niet meer goed werkt. Kijk eventueel in de bijsluiter of er iets vermeld wordt over alcohol. Vraag raad aan de arts of apotheker.
• Zorg ervoor dat je kind altijd een lijstje bij heeft met de medicatie die hij/zij gebruikt. Dit kan van pas komen als ze hulp nodig hebben.

• Draag na zonsondergang bedekkende kleding: lange mouwen, een lange broek, sokken en dichte schoenen.
• Smeer onbedekte lichaamsdelen (gezicht, hals, handen en enkels) in met insectenwerende middelen. Middelen waarin DEET (diethyltoluamide) zit helpen het best. Zorg dat je DEET niet in uw mond of ogen krijgt. Smeer bij kinderen geen DEET op de handen. Geen DEET gebruiken bij kinderen onder de 2 jaar. Beperk het gebruik van DEET bij kinderen jonger dan 12 jaar. Lees aandachtig de verpakking.
• Breng eerst zonnecrème aan en een half uur later pas DEET. Denk eraan dat DEET niet zo vaak dient te worden aangebracht.
• Gebruik elektrische antimug-apparaatjes en hang muggengaas aan de ramen.
• Slaap 's nachts in een muggenvrije kamer (liefst met airco) of onder een muskietennet (klamboe). Bij voorkeur één die geïmpregneerd is met een insectenwerend middel. Na een half jaar, maar ook na vier keer wassen, is het insectenwerend middel uitgewerkt. Het muskietennet moet dan opnieuw geïmpregneerd worden. Stop de randen van het muskietennet onder de matras.
  Een geïmpregneerd muskietennet wordt zeker aanbevolen bij:
• bezoek aan gebieden met malariaparasieten die niet gevoelig zijn voor de bestaande geneesmiddelen. Dit is resistente malaria.
• kwetsbare reizigers (bijvoorbeeld zwangeren, kinderen, zeventig-plussers).
• personen die reizen onder primitieve omstandigheden (in de binnenlanden of sloppenwijken).
• bij reizigers die langer dan 4 weken blijven.
• Voor meer informatie over malaria en waar het in de wereld kan voorkomen, neem je best een kijkje op de website van het instituut voor tropische geneeskunde (www.itg.be).