Lymfoedeem is een opstapeling van lymfevocht waardoor zwelling kan ontstaan. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen primair en secundair lymfeoedeem.

Primair lymfeoedeem is een aangeboren verstoring van het lymfestelsel.

Secundair lymfeoedeem is een verworven verstoring van het lymfestelsel door bijvoorbeeld chirurgie (verwijderen van lymfeklieren), radiotherapie ter behandeling van kanker, …

Afwezigheid van lymfeklieren en lymfevaten ter hoogte van de oksel kan lymfoedeem veroorzaken ter hoogte van de arm, eventueel ook aan de hand of aan de romp.

Iedere ingreep aan de lymfeklieren onder de oksel houdt een levenslang risico in op lymfoedeem. De normale drainage van het lymfevocht is immers veranderd: vocht en eiwitten worden onvoldoende afgevoerd en trekken vocht aan dat zich opstapelt in de weefsels. Dit geeft dan een vochtophoping (oedeem). De lymfevaten en lymfeklieren spelen ook een rol in het opruimen van infecties. Een deel van die functie gaat verloren bij een ingreep aan de lymfeklieren.

Er is sprake van armlymfoedeem wanneer de omtrek van de arm op meerdere plaatsen 2 cm of meer toegenomen is. In dit geval is een combinatie van volgende behandeling aanbevolen:

• lymfedrainage;
• oefeningen en zwachtelen bij een ervaren kinesis;
• dragen van een steunkous.

Iedere wonde, insectenbeet of kleine oppervlakkige infectie van de arm kan aanleiding geven tot ontsteking van de lymfevaten (lymfangitis). Deze aandoening geeft een rode vlekkerige verkleuring van de huid, hoge koorts, een algemeen ziektegevoel en lokale opstapeling van lymfevocht, waardoor lymfoedeem zich verder kan ontwikkelen. Raadpleeg onmiddellijk een arts wanneer je deze symptomen opmerkt.

Lees meer

Lees minder

Signalen van beginnend lymfoedeem:

• een zwaar, gespannen, vermoeid gevoel in de arm;
• pijnscheuten of tintelingen;
• roodheid, stijfheid of gevoeligheid;
• het spannen van kleding.

Wanneer deze klachten niet overgaan na een rustperiode met de arm in hoogstand, neem dan contact op met je arts die andere oorzaken kan uitsluiten. Bij zwelling, functieverlies of bewegingsbeperking van de arm neem je meteen contact op met je behandelende arts.

Het is echt lymfoedeem als de omtrek van de arm op meerdere plaatsen 2 cm of meer toegenomen is. In dit geval is combinatietherapie van lymfedrainage, oefeningen en zwachtelen bij een ervaren kinesist met het dragen van een steunkous aan te raden.

Lees meer

Lees minder

• Vermijd overbelasting van de arm.
• Rust met de arm in hoogstand kan helpen als er sprake is van overbelasting of pijn, niet bij lymfoedeem.
• Vermijd herhaaldelijk heffen van zware lasten en veelvuldig uitvoeren van dezelfde beweging (bijvoorbeeld grote hoeveelheden strijk, ramen wassen, …). Iedereen zal voor zichzelf ondervinden wat de maximaal toelaatbare belasting van de arm is. Niet bewegen is eveneens slecht, dus doseer je inspanningen.
• Voorkom verwondingen door huisdieren (katten) en insecten. Ontsmet deze heel goed.
• Als je een verwonding of een insectenbeet krijgt, ontsmet dan onmiddellijk de huid met een alcoholische oplossing en bedek de wond met een steriel verbandje. Voorzie eventueel in je handtas een zakje met individueel verpakte ontsmettingsdoekjes en kleefpleisters. Controleer de volgende dagen de wonde op tekens van infectie. Zolang de huid niet gesloten is, moet je de wonde dagelijks spoelen met water en ontsmetten, om daarna opnieuw te bedekken met een pleister. Bij roodheid, warmte, pijn, zwelling of koorts raadpleeg je best een arts. Hij/zij bepaalt of je met antibiotica moet starten.
• Vermijd zonnebrand.
• Probeer baden in water boven 38°C, sauna en extreme koude te vermijden. Let ook op met sterke waterstralen.
• Gebruik elke dag een vochtinbrengende crème om kloven en schilfers te voorkomen. Controleer de huid dagelijks op schrammen, blaren, roodheid en verweking van de huidplooien.
• Draag zorg voor een goede nagelverzorging. Laat nagels niet te lang worden.
• Gebruik een vingerhoed bij het naaien.
• Om wondjes te vermijden bij verminderde gevoeligheid van de okselhuid, gebruik je best een elektrische ladyshave voor het ontharen. Een ontharingscrème is ook toegestaan.
• Draag handschoenen en een T-shirt met lange mouwen bij het tuinieren; wees voorzichtig bij het verzorgen van rozen en kamerplanten zoals yucca’s, cactussen, … .
• Af te raden zijn spannende kleding of knellende armbanden, het dragen van ringen in het geval van lymfoedeemvingers, bloedafnames, infusen en bloeddrukmetingen aan de betrokken arm.
• Let op voor kleine verwondingen bij het dragen van juwelen, draag ze “los” en controleer regelmatig op drukplaatsen.
• Draag een goed passende beha waarvan de schouderbandjes voldoende breed zijn en geen insnoering van de oppervlakkige lymfebanen aan de schouder veroorzaken. Een brede elastische onderrand wordt ook aangeraden. Gebruik een lichtgewicht prothese.
• Bescherm de huid voldoende bij het gebruik van bijtende producten en detergenten.
• Regelmatige bloednames, infusen en bloeddrukmetingen aan deze arm zijn af te raden. Injecties toedienen of bloed nemen moet op een andere plaats gebeuren. Draag deze waarschuwing best mee in je portefeuille.
• Als je vaak met het vliegtuig reist, bespreek dan met je arts of een armsteunkous nodig is. Beweeg je armen en handen geregeld tijdens de vlucht. Drink voldoende water.
• Zorg voor een gezonde, evenwichtige voeding en vermijd overgewicht, aangezien dit een risico voor lymfoedeem is. Een diëtiste kan je hierbij helpen.
• Bewegen is belangrijk, maar vermijd aanhoudend zware bewegingen tegen weerstand. Wandelen, zwemmen, lichte aerobics, fietsen en yoga worden aanbevolen.

Lees meer

Lees minder

• Bij zwelling, functieverlies of bewegingsbeperking van de arm.
• Wanneer de arm rood wordt, warm aanvoelt of pijnlijk wordt.
• Wanneer je koorts hebt en de arm moeilijk kunt bewegen.
• Bij een rode vlekkerige verkleuring van de huid, hoge koorts, een algemeen ziektegevoel en een lokale opstapeling van lymfevocht (zwelling) dien je best onmiddellijk de arts te raadplegen.

Lees meer

Lees minder

• Vermijd overbelasting van de arm.
• Rust met de arm in hoogstand kan helpen als er sprake is van overbelasting of pijn, niet bij lymfoedeem.
• Vermijd herhaaldelijk heffen van zware lasten en veelvuldig uitvoeren van dezelfde beweging (bijvoorbeeld grote hoeveelheden strijk, ramen wassen, …). Iedereen zal voor zichzelf ondervinden wat de maximaal toelaatbare belasting van de arm is. Niet bewegen is eveneens slecht, dus doseer je inspanningen.
• Voorkom verwondingen door huisdieren (katten) en insecten. Ontsmet deze heel goed.
• Als je een verwonding of een insectenbeet krijgt, ontsmet dan onmiddellijk de huid met een alcoholische oplossing en bedek de wond met een steriel verbandje. Voorzie eventueel in je handtas een zakje met individueel verpakte ontsmettingsdoekjes en kleefpleisters. Controleer de volgende dagen de wonde op tekens van infectie. Zolang de huid niet gesloten is, moet je de wonde dagelijks spoelen met water en ontsmetten, om daarna opnieuw te bedekken met een pleister. Bij roodheid, warmte, pijn, zwelling of koorts raadpleeg je best een arts. Hij/zij bepaalt of je met antibiotica moet starten.
• Vermijd zonnebrand.
• Probeer baden in water boven 38°C, sauna en extreme koude te vermijden. Let ook op met sterke waterstralen.
• Gebruik elke dag een vochtinbrengende crème om kloven en schilfers te voorkomen. Controleer de huid dagelijks op schrammen, blaren, roodheid en verweking van de huidplooien.
• Draag zorg voor een goede nagelverzorging. Laat nagels niet te lang worden.
• Gebruik een vingerhoed bij het naaien.
• Om wondjes te vermijden bij verminderde gevoeligheid van de okselhuid, gebruik je best een elektrische ladyshave voor het ontharen. Een ontharingscrème is ook toegestaan.
• Draag handschoenen en een T-shirt met lange mouwen bij het tuinieren; wees voorzichtig bij het verzorgen van rozen en kamerplanten zoals yucca’s, cactussen, … .
• Af te raden zijn spannende kleding of knellende armbanden, het dragen van ringen in het geval van lymfoedeemvingers, bloedafnames, infusen en bloeddrukmetingen aan de betrokken arm.
• Let op voor kleine verwondingen bij het dragen van juwelen, draag ze “los” en controleer regelmatig op drukplaatsen.
• Draag een goed passende beha waarvan de schouderbandjes voldoende breed zijn en geen insnoering van de oppervlakkige lymfebanen aan de schouder veroorzaken. Een brede elastische onderrand wordt ook aangeraden. Gebruik een lichtgewicht prothese.
• Bescherm de huid voldoende bij het gebruik van bijtende producten en detergenten.
• Regelmatige bloednames, infusen en bloeddrukmetingen aan deze arm zijn af te raden. Injecties toedienen of bloed nemen moet op een andere plaats gebeuren. Draag deze waarschuwing best mee in je portefeuille.
• Als je vaak met het vliegtuig reist, bespreek dan met je arts of een armsteunkous nodig is. Beweeg je armen en handen geregeld tijdens de vlucht. Drink voldoende water.
• Zorg voor een gezonde, evenwichtige voeding en vermijd overgewicht, aangezien dit een risico voor lymfoedeem is. Een diëtiste kan je hierbij helpen.
• Bewegen is belangrijk, maar vermijd aanhoudend zware bewegingen tegen weerstand. Wandelen, zwemmen, lichte aerobics, fietsen en yoga worden aanbevolen.

Eet gezond. Enkele algemene regels:

• Zorg voor regelmaat:
• Eet op regelmatige tijdstippen;
• Sla geen maaltijden over;
• Neem 3 hoofdmaaltijden en eventueel twee tot drie tussendoortjes.
• Eet gevarieerd.
• Beperk vette en suikerrijke voeding.
• Eet minstens 200g groenten en 2 tot 3 stukken fruit per dag.
• Eet voldoende vezels uit volkoren brood, volkoren pasta, bruine rijst, haver, ongesuikerde muesli, groenten, fruit,… . Vezels hebben een cholesterolverlangend effect.
• Wees matig met zout.
• Drink niet meer dan 2 glazen alcohol per dag.

Hieronder enkele concrete adviezen

Dranken

• Drink 1,5l tot 2l per dag. Bij voorkeur water.
• Vermijd frisdranken. Deze bevatten erg veel suiker. Teveel suiker leidt tot een verhoging van triglyceriden en zo ook tot een te hoge cholesterol.

Granen en zetmeelhoudende producten

• Eet bij voorkeur volle granen zoals in volkoren brood, volkoren pasta, bruine rijst, haver, ongesuikerde muesli, …
• Vermijd croissants, koffiekoeken, rozijnenbrood, sandwiches,…. Deze bevatten veel vetten en suikers en leveren nagenoeg geen voedingsstoffen.
• Gekookte aardappelen hebben de voorkeur.
• Bereid aardappelpuree enkel met melk, gebruik geen boter of eieren.
• Vermijd vette aardappelbereidingen zoals frieten, kroketten, gratin,…

Groenten en fruit

• Groenten en fruit zijn rijk aan vezels. Eet minstens 200g groenten en twee tot drie stukken fruit per dag.
• Diepvriesgroenten zijn even gezond als verse groenten. Vermijd echter diepvriesgroenten bereid in saus.
• Groenten uit blik zijn een gezond en snel alternatief bij tijdsgebrek. Ze bevatten echter erg veel zout. Gebruik met mate.
• Er bestaan veel verschillende soorten groenten en fruit. Variëren is de boodschap!
• Vermijd fruit op siroop. Blikfruit in eigen sap kan wel.

Vlees, vis en eieren
Kies voor mager vlees, zoals

• gevogelte (zonder vel): kip, kalkoen, struisvogel, wilde eend,....
• kalf, rund.
• puur rundsgehakt.
• paard.
• wild (konijn, haas, hert, ree, everzwijn).
• mager varkensvlees (haasje, mignonette, gebraad),
• mager lamsvlees (bout, filet).
• Magere vleeswaren zoals kippenwit, kalkoenham, ontvette ham, rosbief, filet d’anvers, paardenrookvlees, filet de sax, gebraad.

Vermijd vet vlees zoals:

• vet varkensvlees (spieringkotelet, spek, ribbetjes).
• gehakt (gemengd, varken, gevogelte).
• lamsschouder.
• schapenvlees.
• orgaanvlees (lever, zwezerik, tong).
• kant- en klare vleesgerechten.
• gepaneerde vleessoorten.
• vette vleeswaren (salami, boterhamworst, paté, bereide salades).

Vis is rijk aan onverzadigde vetten. Vette vis is rijk aan omega 3 vetzuren, die een gunstig effect hebben op de cholesterol.

• Eet twee tot drie maal per week vis, waarvan minstens één keer vette vis.
• Mager: kabeljauw, schelvis, wijting tong, zeebaars, pladijs, zeewolf,… .
• Vette vis: haring, zalm, sardienen, ansjovis,... .
• Vermijd gefrituurde of gepaneerde vis.
• Schaal- en schelpdieren (garnalen, krab, mosselen,…) bevatten veel cholesterol. Beperk tot één maal per veertien dagen.

Eet niet meer dan twee eidooiers per week. Dit geldt voor alle bereidingen met eieren, dus ook pannenkoeken, gebak, mayonaise,… Je kunt een omelet ook bereiden met één eidooier en twee of drie eiwitten.

Zuivelproducten

• Kies voor magere of halfvolle melk.
• Vermijd producten met volle melk, verse room, vette kaas of yoghurt.
• Kies voor magere of halfvolle yoghurt of platte kaas.
• Vermijd vette kaassoorten (48+). Magere kaassoorten hebben een vetgehalte van maximaal 30+.
• Vermijd kant- en klare desserten op basis van melk (pudding, ijs, mousses,…).

Vetten
Belangrijker dan de totale vetinname is de kwaliteit van vetten.

• Beperk de inname van verzadigd vet en kies voor voedingsmiddelen die rijk zijn aan onverzadigde vetten (plantaardige olie, vette vis, noten, zaden).
• Verkies een plantaardige olie boven boter of margarine. .
• Er zijn speciale margarines met plantensterolen op de markt. Deze hebben mogelijk een gunstig effect bij personen met een hoge cholesterol omdat ze de opname  van cholesterol ter hoogte van de darm verlagen. Indien je al cholesterolverlagende medicatie gebruikt, bespreek dan het gebruik van dergelijk margarines eerst met je arts.
• Kies zoveel mogelijk voor gezonde bereidingswijzen zoals stomen, koken, grillen, braden,… .
• Vermijd transvetten (koekjes, fastfood, chips, gebak,…).
• Beperk zoveel mogelijk het gebruik van sauzen.

Tussendoortjes

• Eet maximaal twee tot drie tussendoortjes per dag.
• Kies voor caloriearme tussendoortjes zoals vers fruit, mager zuivelproducten, een droge koek, crackers, rijstwafel,… .
• Gebruik zoetstof in plaats van suiker (bijvoorbeeld aspartaam, stevia, tagatesse,… ).

Alcohol:
Drink maximaal twee glazen alcohol per dag.

Lees minder

Lees meer