• Hypertensie.
• Cardiovasculaire preventie (reductie van cardiovasculaire morbiditeit en mortaliteit) bij patienten met:
• • manifeste atherotrombotische cardiovasculaire ziekte (voorgeschiedenis van coronair hartlijden of CVA, of perifeer vaatlijden)
  • diabetes met minstens 1 cardiovasculaire risicofactor.
• Nierziekte:
• • Glomerulaire diabetische nefropathie in een vroeg stadium gekenmerkt door de aanwezigheid van micro-albuminurie;
  • Manifeste diabetische nefropathie gekenmerkt door macroproteinurie bij patienten met minstens een cardiovasculaire risicofactor;
  • Manifeste glomerulaire niet-diabetische nefropathie gekenmerkt door macroproteinurie >= 3 g/dag.
• Symptomatische hartinsufficientie.
• Secundaire preventie na een acuut myocardinfarct: reductie van de mortaliteit tijdens de acute fase van myocardinfarct bij patienten met klinische tekenen van hartinsufficientie indien de behandeling wordt gestart > 48 uur na een acuut myocardinfarct.

Hypertensie

• Startdosering: 1,25 - 2,5 mg /dag.
• Onderhoudsdosering: max. 10 mg /dag.

Cardiovasculaire preventie

Nierziekte

MET DIABETES EN MICROALBUMINURIE

Symptomatische hartinsufficientie.

• Startdosering: 1,25 mg /dag.
• Onderhoudsdosering: max. 10 mg /dag. Spreiding over 2 innames per dag is aangeraden.
• Startdosering: 2,5 mg /dag.
• Onderhoudsdosering: max. 10 mg /dag.

NIET DIABETISCHE NEFROPATHIE (macroproteinurie > of = 3 g/dag)

• Startdosering: 1,25 mg /dag.
• De dosis verdubbelen tot 2,5 mg na 2 weken.
• Onderhoudsdosering: max. 5 mg /dag.

MET DIABETES EN EEN CARDIOVASCULAIRE RISICOFACTOR

• Startdosering: 2,5 mg /dag.
• De dosis verdubbelen tot 5 mg na 1 à 2 weken.
• Onderhoudsdosering: max. 10 mg /dag.
• Startdosering: 1,25 mg /dag.
• De dosis verdubbelen tot 2,5 mg na 2 weken.
• Onderhoudsdosering: max. 5 mg /dag.

Hartfalen na de acute fase van een myocardinfarct

• Startdosering (48 u na het myocardinfarct):
• • 2,5 mg 2 x /dag gedurende 3 dagen.
  • Indien de initiële dosis niet verdragen wordt: 1,25 mg 2 x /dag gedurende 2 dagen, dan verhogen tot 2,5 en dan 5 mg, 2 x /dag.
  • Indien een dosisverhoging naar 2,5 mg 2 x /dag niet verdragen wordt, moet de therapie stopgezet worden.
• Onderhoudsdosering: 5 mg, 2 x /dag.

Dosisaanpassingen

NIERINSUFFICIËNTIE

• Creatinineklaring > of = 60 ml/min:
• • Startdosering: 2,5 mg/dag; maximale dagelijkse dosis: 10 mg.
• Creatinineklaring tussen 30 en 60 ml/min:
• • Startdosering: 2,5 mg/dag; maximale dagelijkse dosis: 5 mg.
• Creatinineklaring tussen 10 en 30 ml/min:
• • • Startdosering: 1,25 mg/dag; maximale dagelijkse dosis: 5 mg.
  • Hypertensieve patiënten die hemodialyse ondergaan:

    Hoge bloeddruk Bekijk de video

    Hartinfarct Bekijk de video

    Diabetische nefropathie Bekijk de video

    Nierdialyse Bekijk de video

    Hartfalen Bekijk de video

    Hoge bloeddruk

    Hoge bloeddruk valt meestal niet te genezen, maar kan wel onder controle worden gehouden met o.a. een wijziging in levensstijl en/ of een behandeling.

    • Een te hoge zoutinname kan leiden tot een hoge bloeddruk. Verminder je zoutverbruik.
    • Op de website wwww.zoutwijzer.hartstichting.nl kun je het zoutgehalte van meer dan 100 levensmiddelen raadplegen. Ideaal is niet meer dan 6 gram zout per dag te eten.
    • Voeg geen zout tijdens het bereiden van de maaltijd of aan tafel.
    • Vervang zout door verse of gedroogde kruiden zoals peper, nootmuskaat, peterselie, bieslook, ui, citroen,… .
    • Vermijd gemarineerd vlees van bij de slager of winkel. Je kunt marinades ook zelf maken, zonder toevoeging van zout.
    • Vermijd voedingsmiddelen die van nature veel zout bevatten, zoals:
    • kant- en klare maaltijden.
    • gerookte en gezouten vleeswaren en gerookte vis.
    • opgelegde vis zoals rolmops.
    • kaas (harde kaas, franse kazen, feta,…). Zachte kazen zoals platte kaas, cottage cheese, mozzarella, ricotta,… bevatten weinig zout.
    • bouillonblokjes. Bereid bij voorkeur zelf een bouillon van vlees, vis of groenten.
    • kruidenmengelingen (kippenkruiden, spaghettikruiden,…). Deze zijn vaak ook te verkrijgen in een zoutarme variant.
    • augurken, zilveruitjes, pickles.
    • mosterd, ketchup, sojasaus, worcestersaus, sambal.
    • zoute snacks zoals gezouten nootjes, chips, zoutkoekjes,…
    • water met een hoog zoutgehalte (vichy, appolinaris).
    • Bij bepaalde kooktechnieken blijft de smaak beter bewaard. Denk aan grillen, stomen of bereidingen in papillot.
    • In de apotheek kun je ook vervangzout verkrijgen. Het is echter beter om te wennen aan een voeding arm aan zout. Vervangzout doet het verlangen naar zout niet afnemen.
    • Omega-3-vetzuren spelen mogelijk een rol in het verlagen van de bloeddruk. Zet 1x per week vette vis op het menu zoals zalm, makreel, forel,... Vermijd vissoorten ingelegd op azijn omwille van het hoge zoutgehalte.
    • Beperk de vet-inname. Kies voor mager vlees en magere zuivelproducten.
    • Kalium speelt een rol in het op peil houden van de bloeddruk. Verse groenten, peulvruchten en vers en gedroogd fruit zijn goede bronnen van kalium. Nierpatiënten moeten echter de kaliuminname vaak beperken. Spreek hierover met je arts.
    • Beperk het gebruik van cafeïne uit koffie, thee en cola.
    • Probeer het drinken van alcohol te beperken, zeker niet meer dan 2 glazen per dag en liefst niet elke dag.
    • Streef een gezond gewicht na. Beweging en een gezonde voeding zijn belangrijk omdat hoge bloeddruk een hoger riscio voor aderverkalking betekent.
    • Stop met roken. Roken is heel schadelijk voor hart en vaten.
    • Als je medicatie tegen hoge bloeddruk voorgeschreven krijgt, moet je deze heel consequent blijven innemen, ook al heeft u geen last van klachten van hypertensie.
    • Neem regelmatig zelf je bloeddruk. Doe dit bijvoorbeeld enkele malen per dag en op vaste tijdstippen. Neem een dergelijk schema mee naar uw huisdokter. Zo kan je arts je toestand en de werkzaamheid van je geneesmiddelen beter beoordelen. Let wel: Hypertensie is complexer dan het lijkt. Door zelf je bloeddruk te meten kan je bijkomende informatie geven aan je arts en ben je meer betrokken bij de behandeling. Zelf conclusies trekken uit de metingen en beslissingen nemen over je behandeling is uit den boze!
    • Zorg voor voldoende lichaamsbeweging en ontspanning.
    • Volg zo nodig een cholesterolverlagend dieet in overleg met je arts.

    Meten van bloeddruk

    Welke soort bloeddrukmeter kiezen?

    • Verkies een toestel dat de bloeddruk ter hoogte van de bovenarm meet, en niet ter hoogte van de pols. Gebruik een gevalideerd (is niet hetzelfde als "getest" ) toestel, zo ben je zeker van een goede meting.
    • Zorg dat de manchet (bevestigingsstrook) van het toestel aangepast is aan je armomtrek.
      

    Hoe kan ik correct mijn bloeddruk meten?

    • Lees vóór het eerste gebruik aandachtig de handleiding door.
    • Meet je bloeddruk steeds aan dezelfde arm.
    • Meet je bloeddruk steeds op vaste tijdstippen van de dag, bijvoorbeeld 's morgens, 's middags en 's avonds.  Dat maakt vergelijken makkelijker.
    • Meet tenminste één uur na de maaltijd.
    • Zorg voor en rustige omgeving en meet liefst zittend, met je arm in rust boven een tafel (tenzij je arts iets anders aanbeveelt).
    • Meet niet met een volle blaas.
    • Koffie of sigaretten moeten een half uur vóór het meten worden vermeden.
    • Rust 5 minuten voor je gaat meten.
    • Haal je arm uit de mouw en doe je horloge en je juwelen uit.
    • Zorg ervoor dat je arm ontbloot, ontspannen en ondersteund is. De elleboog moet gebogen zijn en de armband (manchet) ter hoogte van het hart.
      
    • Tijdens het meten mag je niet spreken of bewegen, want dat beïnvloedt de meting.
    • Wacht best 5 minuten vooraleer je een tweede meting doet.

    Wat zijn de streefwaarden?

    • De streefwaarde voor een thuismeting is kleiner dan 135/85 mmHg.
    • Bewaar je gegevens. Dit kan in het geheugen van je bloeddrukmeter of je kunt ze noteren. Deze waarden geven de arts veel informatie over het effect van je behandeling.

    Hartfalen

    Hartfalen kan, afhankelijk van de ernst van de aandoening, een grote invloed hebben op je levenskwaliteit. Met de juiste medicatie en het naleven van de voeding –en leefstijlregels kunnen klachten zoveel mogelijk beperkt worden.

    Voeding

    • Beperk de zoutinname. Zout houdt vocht vast. Voeg geen zout toe aan bereidingen en beperk het gebruik van producten die veel zout bevatten (bouillonblokjes, kruidenmengelingen, gerookte vleeswaren, kant –en klare maaltijden, chips,…).
    • Als gevolg van het hartfalen houdt het lichaam vocht vast. Je behandelend arts zal bepalen of een vochtbeperking in jegeval nodig is. Volg steeds het advies.
    • Indien je last hebt van een dorstgevoel kan het helpen om op een ijsblokje of zuurtje te zuigen. Een beetje citroensap in water of thee kan ook helpen.
    • Zorg voor een gezonde en gevarieerde voeding:
    • Eet minstens 200g groenten en 2 tot 3 stukken fruit per dag.
    • Eet voldoende vezels uit volkoren brood, volkoren pasta, bruine rijst, haver, ongesuikerde muesli, groenten, fruit,….
    • Beperk de inname van verzadigde vetten zoals in vet vlees, vette vleeswaren, volle zuivelproducten, koekjes, chocolade, zoute snacks, harde margarine, gefrituurde etenswaren,… .
    • Vermijd producten met veel cholesterol zoals eidooiers (maximum 2 per week), orgaanvlees (lever, nieren) en schaal –en schelpdieren (garnalen, mosselen,..).
    • Zet 2x per week vis op het menu en kies daarbij 1x voor vette vis  (zalm, makreel, haring, sardienen,…).

     Levensstijl

    • Ga dagelijks op de weegschaal staan en weeg je telkens onder dezelfde omstandigheden. Een sterke toename van het gewicht is een teken dat je hart het niet meer aankan. Raadpleeg onmiddellijk je arts wanneer je meer dan twee kilogram bijkomt op enkele dagen tijd.
    • Rook niet. Roken vermindert de doorbloeding van de hartspier.
    • Drink niet meer dan één tot twee glazen alcohol per dag. Alcohol kan hartfalen verergeren en kan een invloed hebben op de medicatie die je gebruikt.
    • Als je te zwaar bent, probeer dan af te vallen. Overgewicht betekent extra belasting voor het hart.
    • Bij chronisch hartfalen is het van belang je conditie zo goed mogelijk op peil te houden door regelmatig, rustig te bewegen. Voor de één betekent dit dagelijks een halfuur wandelen of fietsen, voor een ander betekent het een keer extra de trap op of de tuin in lopen. Bij ernstig hartfalen (kortademigheid bij stilstaan of zitten) kunnen deze inspanningen al te veel zijn. Je mag je nooit forceren.
    • Vermijd stress.

    Hartinfarct

    De kans op een hartinfarct wordt verhoogd door een aantal risicofactoren. Op factoren zoals leeftijd, geslacht en erfelijkheid heb je geen invloed. Andere risicofactoren kun je wel beïnvloeden via een gezonde levensstijl. Concrete maatregelen zijn:

    • Stop met roken.
    • Als je te zwaar bent, probeer dan af te vallen.
    • Zorg voor voldoende lichaamsbeweging. Probeer minstens dertig minuten per dag te bewegen. Ga bijvoorbeeld wandelen, fietsen, zwemmen,… .
    • Vermijd stress. Stress vergroot de kans op hart –en vaataandoeningen.
    • Laat je begeleiden door een arts. Wanneer er medicatie wordt voorgeschreven (hoge bloeddruk, cholesterol,…), neem deze dan stipt in.
    • Heb je diabetes, zorg er dan voor dat je je bloedsuiker onder controle houdt.
    • Zorg voor een gezonde en gevarieerde voeding. Dit wil zeggen:
    • Eet minstens 200g groenten en 2 tot 3 stukken fruit per dag.
    • Eet voldoende vezels uit volkoren brood, volkoren pasta, bruine rijst, haver, ongesuikerde muesli, groenten, fruit,….
    • Beperk de inname van verzadigde vetten zoals in vet vlees, vette vleeswaren, volle zuivelproducten, koekjes, chocolade, zoute snacks, harde margarine, gefrituurde etenswaren,… .
    • Vermijd producten met veel cholesterol zoals eidooiers (maximum 2 per week), orgaanvlees (lever, nieren) en schaal –en schelpdieren (garnalen, mosselen,..).
    • Zet 2x per week vis op het menu en kies daarbij 1x voor vette vis  (zalm, makreel, haring, sardienen,…).
    • Wees matig met zout.
    • Drink niet meer dan 2 glazen alcohol per dag.

    Nierinsufficiëntie: algemeen

    • Een belangrijke taak van de nieren is het verwijderen van afvalstoffen uit het lichaam. Bij ernstige nierschade kunnen afvalstoffen zich opstapelen. Daarom is het vaak nodig om de voeding aan te passen. Het kan hierbij gaan om een beperking van zout, eiwit, fosfor, kalium en vocht. De richtlijnen zijn voor iedere patiënt anders. Volg steeds het advies van je arts.  
    • Om de nierschade te beperken worden vaak geneesmiddelen voorgeschreven. Neem deze geneesmiddelen strikt in volgens de richtlijnen van je arts of apotheker.
    • Veel nierpatiënten hebben een te hoog fosforgehalte in het bloed. Dit kan aanleiding geven tot jeuk. Een vette zalf of talkpoeder kan dan helpen. Vraag meer raad aan je apotheker.
    • Beweeg voldoende. Beweging houd je niet enkel fysiek maar ook mentaal fit.
    • De Nierstichting  heeft een aantal tools om je te helpen: de zoutmeter - zoutquiz - zoutvergelijker - kruidenwijzer
    • Blijf zoveel mogelijk aan het werk. Dit voorkomt niet enkel financiële problemen. Werk geeft structuur en zin aan het leven en je blijft sociale contacten onderhouden.
    • Bespreek je aandoening met je naasten. Het is belangrijk om praktische zaken te bespreken, maar praat ook over je gevoelens, zorgen en verwachtingen.  
    • Praat over je nierziekte met je omgeving. Wanneer ze weten wat je hebt, kunnen ze ook meer begrip tonen op momenten dat je je niet goed voelt
    • Durf hulp te vragen. Ga eventueel na of je recht hebt op thuishulp. Zo houd je meer energie en  tijd over om dingen te doen die je leuk vindt.
    • Bij bepaalde nierziekten en ernstige nierschade is de vruchtbaarheid, zowel voor mannen als vrouwen, minder dan normaal. Heb je een kinderwens? Spreek hier dan over met je arts.
    • Sommige patiënten met nierinsufficiënte ervaren problemen met seksualiteit (minder zin in seks, erectieproblemen, droge vagina,…). Deze problemen kunnen het gevolg zijn van een combinatie van factoren. Veel factoren zijn behandelbaar. Spreek hier over met je arts of een psycholoog/seksuoloog.

    Diabetische nefropathie

    Het ontstaan van diabetische nefropathie kan vaak voorkomen worden met een gezonde levensstijl. Ook bij beginnende nierschade kan het proces sterk vertraagd worden met enkele leefstijlregels.  

    • Houd je bloedsuiker strikt onder controle.
    • Houd je bloeddruk onder controle.
    • Houd je gewicht onder controle.
    • Rook niet.
    • Beweeg voldoende.
    • Kies voor een gezonde en gevarieerde voeding met veel groenten en fruit.
    • Wees matig met zout.
    • Wees matig met dierlijke eiwitten. De belangrijkste bronnen van dierlijke eiwitten zijn vlees, vis en zuivelproducten. 

     

    Nierinsufficiëntie: voeding

    Een belangrijke taak van de nieren is het regelen van de vochtbalans en het  verwijderen van afvalstoffen uit het lichaam. Wanneer de nieren niet meer goed werken kan het lichaam problemen hebben om het teveel aan afvalstoffen en vocht te verwijderen. Vaak zijn er aanpassingen nodig in de voeding. Deze aanpassingen verschillen sterk van patiënt tot patiënt en moeten steeds met de arts besproken worden. Algemeen kan het gaan om een beperking van vocht, eiwit, fosfor en kalium.

    Vocht

    Hoeveel vocht je als nierpatiënt mag gebruiken, wordt berekend op basis van jeurineproductie. Hierbij wordt de urine die je over een periode van 24u vormt gemeten. Bij het aantal ml urine dat je produceert wordt 500 ml tot 750 ml bijgeteld.

    • Verdeel de vochtinname over de hele dag. Drink uit kleine glazen en neem kleine slokjes.
    • Vermijd zoute en sterk gekruide voedingsmiddelen. Zo voorkom je een sterk dorstgevoel.
    • Neem je medicatie in bij het drinken bij de maaltijd of bij het dessert (pudding, yoghurt,…)
    • In plaats van de drinken kun je ook je mond spoelen met water.
    • Indien je last hebt van een dorstgevoel kan een ijsblokje helpen (komt overeen met ongeveer 15 ml vocht). Ook de lippen bevochtigen met een schijfje citroen kan helpen.

    Eiwitten

    Eiwitten worden in het lichaam afgebroken tot ureum, een afvalstof die normaal door de nieren wordt verwijderd. Wanneer de nieren niet meer goed werken stapelt ureum zich op in het lichaam. Daarom moet de eiwitinname vaak beperkt worden. Hoeveel eiwitten je mag eten, is afhankelijk van het ureumgehalte in je bloed.

    De voornaamste bronnen van eiwitten zijn vlees, vis, eieren, soja en zuivelproducten (kaas, melk, yoghurt,…).  

    Fosfor

    Wanneer fosfor zich ophoopt in het lichaam, kan dit aanleiding geven tot gewrichtspijn, botontkalking en jeuk. De fosforinname moet dan ook vaak beperkt worden. De  belangrijkste bronnen van fosfor zijn:

    • Zuivelproducten (melk, kaas, yoghurt,…). Vooral smeer- en smeltkazen bevatten erg veel fosfor.  
    • vlees, vis, vleesvervanger.  Vermijd vooral orgaanvlees (hersenen, lever, nier,..) en wild.
    • Eidooiers. Gebruik maximaal 1 eidooier per week.
    • Volkoren producten: volkoren brood, volle rijst, volkoren deegwaren, muesli, volkoren ontbijtgranen, havermout.
    • Peulvruchten (erwten, kikkererwten, linzen, bonen).
    • Noten, zaden, pitten.
    • Gedroogd fruit.
    • Chocolade (chocopasta, chocoladekoekjes,…).
    • Cola en andere frisdranken (tonic, bitter lemon,…).
    • Bier, advocaat.

    Je arts kan in soms fosfaatbindende medicatie voorschrijven. Neem deze medicatie in bij de maaltijd. Ook bij tussendoortjes die rijk zijn aan fosfor (yoghurt, pudding,…).

    Kalium

    Wanneer kalium zich ophoopt in het lichaam kan dit leiden tot ernstige hartritmestoornissen. Wanneer de nieren  niet meer goed werken moet kalium in de voeding beperkt worden. De belangrijkste bronnen van kalium zijn:

    • Aardappelen.
    • Volkoren graanproducten (volkoren brood, volle rijst, volkoren deegwaren, muesli, volkoren ontbijgranen).
    • Zuivelproducten.
    • Groenten.
    • Fruit en gedroogd fruit.
    • Groenten- en fruitsappen.
    • Noten, pitten, zaden.
    • Peulvruchten (erwten, kikkererwten, linzen, bonen).
    • Chocolade (chocopasta, chocoladekoekjes,…).

    Via een aantal maatregelen bij het koken kan de kaliuminname al beperkt worden:

    • Kook groenten en aardappelen 2 keer. Breng je groenten of aardappelen aan het koken en giet af. Neem nieuw water en laat opnieuw koken totdat de groenten/aardappelen gaar zijn.
    • Maak je frieten zelf. Kook de aardappelen eerst vooraleer ze te frituren.
    • Vermijd stomen, koken in de microgolfoven, bakken in de oven of wokken.
    • Vervang aardappelen regelmatig door witte rijst of witte deegwaren. Deze bevatten in vergelijking veel minder kalium.

    Zout

    Wanneer de nieren niet meer goed werken zijn ze niet en staat om het teveel aan zout uit het lichaam te verwijderen. Een te hoge zoutinname kan dan leiden tot vochtophoping (oedeem) en een hoge bloeddruk. De chemische naam voor zout is natriumchloride (NaCl). Wanneer je een zoutbeperkt dieet moet volgen, moet je het natriumgehalte in de voeding beperken. Kijk op de verpakking van etenswaren dus steeds naar de term natrium.

    Volgende adviezen kunnen helpen om je zoutinname te beperken:

    • Voeg geen zout toe bij het koken.
    • Vermijd voeding die veel zout bevat, zoals:
    • kant- en- klare kruidenmengelingen (kipkruiden, spaghettikruiden,…) en bouillonblokjes.
    • kant-en-klare maaltijden.
    • kant-en-klare  sauzen, soep uit blik, instantsoep
    • gerookte en gezouten vleeswaren, gerookte vis.
    • opgelegde vis zoals rolmops.
    • kaas, smeer- en smeltkazen. Kies bij voorkeur zachte kazen zoals platte kaas, cottage cheese, mozzarella,… .
    • voedingsmiddelen op azijn zoals augurken, zilveruitjes, pickles,… .
    • mosterd, ketchup, sojasaus, worcestersaus,… .
    • zoute snacks zoals gezouten nootjes, chips, zoutkoekjes,…
    • water met een hoog zoutgehalte (vichy, appolinaris,…).

    OPGELET: Gebruik geen ‘vervangzout’ of ‘dieetzout’. Deze hebben een hoog kaliumgehalte.

    Hoge bloeddruk

    Belgische Cardiologische Liga

    wat is de bloeddruk - hoe gemeten - hoe zelf meten - wanneer hypertensie - hoe ontstaat hypertensie - bereken uw risico - hoe behandeld - geneesmiddelen

    Hoge bloeddruk

    wat is een hoge bloeddruk - oorzaken - gevolgen - hoe vermijden - behandeling

    Stoppen met roken, het kan!

    waarom stoppen - je overweegt te stoppen - je hebt beslist te stoppen - je bent gestopt - interessante links

    Hartfalen

    Hartfalen

    hart en bloedsomloop - de hartspier - wat is hartfalen en hoe merkt u dat - oorzaken - hartfalen opsporen - onderzoeken - leven met hartfalen - behandeling - een operatie- uw naasten - eten en drinken - gewicht en overgewicht - roken en alcohol - toekomst

    Samen leven met hartfalen

    het hart en falen - gebruikelijke onderzoeken - geneesmiddelen - leefregels op gebied van voeding - alarmtekens bij verergering - zelfcontrole - levenslange opvolging - leven met - samenleven met

    Hartaanval

    Leven na een hartinfarct

    wat is - behandeling - leven na - voorkomen

    Een hartinfarct. En dan?

    tips en adviezen over het leven na een hartinfarct

     

     

    Diabetische nefropathie

    Leven met dialyse

    nierfalen - weerslag op het lichaam - dieet - chronisch nierfalen - nierfunctievervangende behandeling - hemodialyse - peritoneale dialyse - aanvullende behandeling

    Dieetbrochure nefrologie

    inleiding - diabetes en dialyse - bespreking voedingsmiddelen - richtlijnen voor een dagmenu

    Nierinsufficiëntie

    Behandeling chronische nierschade

    uw nieren zijn van levensbelang - behandeling van chronische nierschade - gevolgen voor dagelijks leven - professionele zorgverleners

    Leven met dialyse

    nierfalen - weerslag op het lichaam - dieet - chronisch nierfalen - nierfunctievervangende behandeling - hemodialyse - peritoneale dialyse - aanvullende behandeling

    Dieetbrochure nefrologie

    inleiding - diabetes en dialyse - bespreking voedingsmiddelen - richtlijnen voor een dagmenu

    Hoge bloeddruk

    Cardiologische liga

    preventie - Cardiovasculaire risicofactoren - Hoge bloeddruk - Cholesterol - Diabetes - Overgewicht - Lichaamsbeweging - Roken - Voeding

    Vzw catho

    vereniging van hart -en vaatpatiënten regio dendermonde - Activiteiten - Leden - Tijdschrift - Artikelen -...

    Hartwijzer

    het hart - risicofactoren - symptomen - onderzoeken - beeldvormende technieken - behandelingen - ziektebeelden - cardiologie

    Zoutwijzer

    zoutgehalte van meer dan 100 levensmiddelen. Ideaal is van niet meer dan 6 gram zout per dag te gebruiken. Gemiddeld nemen we 10 gram zout per dag in.

    Hartfalen

    Cardiologische liga

    liga - preventie - leven met - campagnes - actualiteit - publicaties - contact

    Hartstichting

    oorzaken - indeling - klachten - acuut hartfalen - onderzoek en diagnose - behandeling - hartfalenpoli - telemonitoring - gewicht, voeding en vocht

    Vriendenkring hart en vaatpatiënten

    vzw cato - activiteiten - lid - tijdschrift - artikelen - gastenboek -links - contact

    Hartwijzer

    het hart - risicofactoren - symptomen - onderzoeken - beeldvormende technieken - behandelingen - ziektebeelden - cardiologie

    Zoutwijzer

    in de Zoutwijzer vindt u het zoutgehalte van 100 producten

    Hartinfarct

    Cardiologische liga

    liga - preventie - leven met - campagnes - actualiteit - publicaties - contact

    Hartstichting

    wat is een hartinfarct - risicofactoren - signalen - stil infarct - onderzoek en behandeling - thuis na een hartinfarct - fabels over hoesten bij een hartinfarct - verschil tussen hartinfarct, hartaanval en hartstilstand

    Vriendengkring hart- en vaatpatiënten

    vzw cato - activiteiten - lid - tijdschrift - artikelen - gastenboek -links - contact

    Hartwijzer

    het hart - risicofactoren - symptomen - onderzoeken - beeldvormende technieken - behandelingen - ziektebeelden - cardiologie

    Zoutwijzer

    in de Zoutwijzer vindt u het zoutgehalte van 100 producten

    Diabetische nefropathie

    Diabetes liga

    algemene info - leven met

    Nierpatiëntenvereniging Nederland

    algemene info - activiteiten - lotgenotencontact

    Stichting diep

    algemene info - leefstijlcoach - schema's - video's

    Diabetes fonds

    algemene info - onderzoek - tips

    Nierinsufficiëntie

    Nierstichting Nederland

    info - leven met een nierziekte - nierschade voorkomen - nierdonatie

    Zorgtraject nierinsufficiëntie

    zorgtraject - invulformulier